Son firme defensor da superioridade estética atlántica. Non é só a natureza, senón a arquitectura que o pobo galego inseriu na paisaxe, creadora dunha simbiose que é a nosa forma artística máis propia. O noso país é unha oda ao paso do tempo. Vivimos, sinal de que existimos.
Cando os que tras de nós fixeron camiño, Vicente Risco co seu entendemento visionario fíxolle un encargo a Camilo Díaz Baliño fundamental para a cimentación nacional. A creación dunha expresión artística xenuinamente galega. Segundo o de Ourense, do mesmo xeito que un home non merece os froitos gañados ca suor doutro home, unha nación non merece o respecto da comunidade internacional se carece dunha arte propia. Poucas veces un país encargou a creación dunha corrente artística a un só home, e probabelmente ninguén puido nunca xerar un universo tan prolífero a prol da causa.
Camilo creou unha corrente artística que se coñeceu como Atlantismo da que posteriormente foron expoñentes obras como a “Ara Gael, (1922)” ou o tríptico “E tras de xurdia loita os homes de Brigantia reconqueriron o Santo Grial ceibe e grorioso, (1922)”.
Non obstante e a pesar da magnitude da súa obra, sería faltar á verdade afirmar que Camilo foi o creador da arte galega ao servizo nacional. Camilo foi o intermediario entre o pobo e o lenzo. A súa xenialidade radicou no feito de entender o feito diferencial galego e converter milenios de patrimonio en obras que condensaban o espírito da terra. Mais esa arte xa existía no pobo. É complexo explicalo, é esa incógnita que envolve o noso país, que nos atrapa e nos fai sufrir. É o misterio dos montes, do chan, do desgaste da rocha e da forza da marusía. Velaí o éxito inmediato da súa obra. Desde os labregos do interior até os señoritos das cidades sentíronse identificados con ela. Foi a catarse do pobo galego ao encontrarse fóra da súa alma a imaxe da terra, nun cadro que inspiraba sentimentos no máis fondo.
Levo xa moitos anos na emigración, tantos coma sete, o que non dirá moito para todos aqueles que un día deixaron a aldea para sempre, pero xúrovos que se sinten coma unha infinidade aos meus vintecinco anos. Case un terzo do meu ser alén da terra, en continentes alleos onde o sol brilla diferente. E ao voltar sempre penso na superioridade escénica do noso país. Da fermosura que agocha un cemiterio perdido no Monte Pindo ollando o sol desaparecer polo Atlántico, o piñeiral que se estende por detrás dun vello canastro, o peto de ánimas esquecido agochado nunha estrada que serpea por entre carballos e castiñeiros, a ponte chea de musgo embaixo da cal discorre un río prístino e o cruceiro rugoso ao que se lle notan os ocos ao pasarlle o dedo por riba.
-Tantos cartos como teñen e as casas son de ladrillo! -desprezaba meu pai paseando por Zürich. E así é, hai cousas que os cartos non poden mercar. Non é só a natureza, senón a arquitectura que o pobo galego inseriu na paisaxe, creadora dunha simbiose que é a nosa forma artística máis propia.
O noso é máis fermoso porque perpetuamente nos lembra o paso do tempo. A terra na Galiza consume, o atlántico fura, o granito esvaécese ao rascar. O noso país é un símbolo de que vivimos. Nunca nós teremos achados coma o Vasa sueco, que se mantivo intacto durante catrocentos anos, ou as barcas de Neuchâtel, de miles. O frío conserva, detén o tempo. A arquitectura derrúbase e os novos materiais deshumanizan e estrañan o territorio.
Na Galiza o sol queima, a chuvia desgasta, a terra é aceda e o vento mareiro abrasa coa salitre. Acariciar unha catedral galega, un dolmen, unha vella igrexa románica, é tocar centos de anos de historia. É unha lembranza do fugaz que é o tempo, símbolo de que vivimos, a verdadeira beleza deste mundo. Sabernos paso efémero da vida.
Esa fermosura da que namoramos, a beleza que veneramos e a sorte do destino que nos fixo ser fillos desta terra, é a imaxe que moitos galegos teñen de lugares afastados. Cando Perfecto Feijóo marchou nunha xira a Madrid co seu coro “Aires da Terra” levou consigo un vello tamborileiro de Cerponzóns que nunca saíra da súa aldea. Cando levaba dúas semanas en Madrid laiou, -Eu quero volver a España!, farto daquel Madrid, con saudades do seu lugar.
Aquel home viviu escoitando que Cerponzóns era España, polo que naquel Madrid desalmado se sentía moi lonxe dela. Como dixo Castelao, son moitos os galegos que dicíndose españois non levan dentro máis que a imaxe e o sentimento de querenza cara esta nosa terra. E nós temos o deber de dicirlles que a nosa Galiza é unha patria.
Unha única no mundo.
