Coidar potas, coller no colo e falar galego son tres cousas que teñen moito máis en común do que poda parecer. Feliz Día das Letras Galegas!
Non sei que ten que pasar para que algo se convirta nunha tradición pero creo que o de escribir un artigo no Ferrado polo 17 de maio xa é unha tradición na miña vida. Despois de 2 anos escribindo dende a diáspora, hoxe fágoo dende A Coruña coa choiva mollándome a cara e o vento do Atlántico empurrándome cara adiante, sempre cara adiante. Acabo de mudarme aquí, e agora, por fin, podo vivir rodeada dos Airiños, Aires de Rosalía que tanto botei de menos.
Hai pouco máis dun mes que volvín e estas semanas déronme para cavilar nesas palabras que sempre dicía pero nunca entendían cando vivía en Barcelona.
A primeira que se me vén a memoria é pota e entón, pásame outra cousa. A miña cabeza trasládase ao horro da casa da miña avoa. Apetéceme escribir acerca desas potas grandes de porcelana vermella que, de seguro, vistes algunha vez; algunhas teñen remaches de tanto usalas pero o normal é que sigan estando igual de bonitas e brillantes que o primeiro día. Na miña casa haias de tódalas formas e tamaños e isto, tamén lle pasa a nosa lingua. O galego ten tantas maneiras de falarse coma pobos hai en Galiza, todas válidas, todas fermosas e todas, un tesouro que temos que preservar.
As potas das nosas avoas seguen novas porque a xente de antes coidaba as cousas doutro xeito e con máis tino; a lume lento cociñaban nelas, con paciencia e sen présa, sabendo que todo levaba o seu tempo e que nada era inmediato. Delas saíron dereitos, reivindicacións e un novo later para a nosa fala que sigue viva grazas aos que cociñaron e comeron desas potas.
Lembro que unha das moitas veces que a avoa me contou a súa historia, dixo unha frase que a min se me quedou gravada na mente, foi algo así: “Ai munín, ahora veilas todas xuntiñas eiquí pero costároncheme mutio sacrificio por eso as teño tan guardadas e cuidadas, sonche un tesouro”.
E eu penso que o mesmo pasa coas palabras e coas linguas, se non as usamos vanse esquecendo ata que desaparecen e perden a súa función. As potas seguen na casa porque a avoa as coidou pero… chegarán aos meus netos?
Chosco, cazo, fuchicar ou esnafrarse son outras desas palabras que algunha vez me fixeron quedar con cara de pampa e claro, despois tiven que explicar. E por último, aparece a palabra colo e maxino entón no importante que é que nos falasen galego cando estábamos na barriga de mamá pero sobre todo, cando nos colleron no colo por primeira vez.
A cousa deste artigo é que hoxe volve ser 17 de maio, día das Letras Galegas e este ano, a homenaxeada é Luisa Villalta: escritora, filóloga, violinista, mestra, activista… Unha muller que forma parte da nosa historia por crear algúns dos versos máis lindos e descoñecidos da literatura galega, por loitar e falar de moitas cousas das que ninguén se atrevía a falar, por deixar a súa pegada repartida entre a cidade da Coruña e as decenas de estudantes aos que lles deu clase, e tamén, por entender o mundo dun xeito único.
Tal e como ela dixo:
“Somos voces, moitas voces diferentes a cantar o mesmo instante que se perde no río en que se esquece todo nome.”
Ogallá sempre haxa moitas voces diferentes, cantando instantes distintos para que nese río do que Luísa Villalta fala sempre se recorden os nomes, as historias e as palabras que alguén decidiu contar. Ogallá, tamén, que esas voces falen galego porque igual que as potas rubias de porcelana da miña avoa, o galego é un tesouro.
Hoxe sigue vivo pero mañá… quen sabe?
Agora é a nosa responsabilidade coidalo, falalo e ensinalo aos nenos e nenas para que, como dixo Castelao, dure 1000 primaveras máis.
Feliz día das Letras Galegas de parte de todos os que facemos O FERRADO.
